Bạn hoàn toàn có mặt, nhưng trí năng ở trong bạn không còn diễn dịch, phê phán hay dán nhãn hiệu lên giây phút này. Điều này giải thích sự bận tâm về tương lai không thể cưỡng lại được của tự ngã. Bạn sẽ đồng thời gặp những thân cây gãy đổ ngả nghiêng và những gốc cây đang mục nát, những chiếc là bị thối rữa, những xác thú vật đang bị phân huỷ.
Chỉ đơn thuần như thế! Khi bạn không nhận thức được bản chất chân thực của bạn là ai, ban sẽ cố tạo cho mình một cá tính, một nhân cách (39) do sự sáng tạo vô vọng của trí năng để thay thế cho con người thần thánh, chân thật, sáng chói, tuyệt vời vẫn luôn sẵn có ở trong mình. Trong trạng thái thuần khiết của Tâm: Tâm chính là Sự Sống trước khi nó được biểu hiện thành hình tướng, và Tâm kinh nghiệm thế giới qua “đôi mắt” của bạn vì bạn chính là Tâm. (26) Giọng nói ở trong đầu bạn: Luôn luôn có một giọng nói vang vang ở trong đầu ta, phê bình, phán xét, trách móc chính mình hay về người khác…Đây chính là bản ngã, cái Tôi ở trong mình .
Những hiểu biết của đạo Phật về thực tại, cách đây hơn hai ngàn năm trăm năm, ngày nay đã được những nhà vật lý học xác nhận: Không có một cái gì hoặc một sự việc gì có thể hiện hữu độc lập, riêng rẽ (35). Đó cũng là cảm giác hài lòng mà bạn cảm thấy khi ngắm nhìn một thây cây, hay một con người, từ sự tĩnh lặng, không vướng bận chút suy tư. (3) Chân Ngã: Chân Ngã tức là bản chất chân thực, bất hoại, vĩnh cửu của mình.
Nếu sự rộng thoáng của tĩnh lặng đã không có, thì quan hệ luyến ái của bạn dễ bị chiếm hữu bởi suy tư và lo sợ vẩn vơ của trí năng, và dễ dàng bị vấn đề và những bất đồng chế ngự. (5) Tâm: Tức là cái Biết linh hoạt và sống động nhưng vô hình tướng ở trong ta. Kinh Thánh có câu: “Thượng Đế đã sáng tạo ra thế giới và Ngài đã cảm thấy rất hài lòng với những thứ mà Ngài đã tạo dựng nên”.
Nếu bạn chỉ cần nhận thức, không cần phải thường xuyên, rằng những suy-tư-không-có-chủ-đích, những lo sợ vẩn vơ thường phát sinh ở trong bạn chỉ đơn thuần là những suy tư, những cảm xúc, không hơn không kém; nếu bạn có khả năng chứng kiến, và quan sát mà không phê phán những khuôn mẫu phản ứng rất bó buộc trong suy tư hay tình cảm ở trong bạn (13), khi những phản ứng đó đang xảy ra, thì chiều không gian trong sáng đó đang trở nên rõ nét, và lớn dần lên ở trong bạn. Sự nhàm chán chỉ là một sự chuyển động của dòng năng lượng đã bị điều kiện hoá ở trong bạn. Chúng ta đã quên những gì mà một tảng đá, một thân cây hay một con thú vẫn còn biết.
“Thôi chết, những ý tưởng mà tôi đang có ở trong đầu bây giờ, chúng mới là nguyên nhân làm cho tôi đau khổ!”. Hãy để cho nhận thức của bạn đậu lên trên vật thể đó – như một cánh bướm. Sự thực là: Bạn không phải là một con người có ý thức về một thân cây, một ý nghĩ, một cảm xúc hay một kinh nghiệm.
Ngài đã hai lần đánh bại giặc Nguyên Mông (1285 và 1287), bảo vệ cho nước nhà. Bạn có biết người nào đó mà mục tiêu duy nhất trên đời hình như là để tự gây khổ cho bản thân và cho những người chung quanh, sống như chỉ để gieo rắc khổ đau? Hãy tha thứ cho người ấy, vì họ cũng là một phần của quá trình tỉnh thức của tâm thức nhân loại. Nhưng điều này cũng tạo ra ở trong ta một đối thủ, kẻ thù của ta: Vâng, bản ngã ở trong bạn luôn cần có một kẻ thù để bạn xác minh ranh giới của mình, ngay đến cả thời tiết cũng có thê thành kẻ thù của bạn.
Có những phân tử đang tự phối trí lại. Mặt khác, ta cũng sai lầm khi cho rằng mình chỉ là những cảm xúc vẩn vơ, hay những lo sợ miên man thường phát sinh ở trong đầu. Không có bình thường hơn chuyện bạn muốn trốn tránh khổ đau.
Nên chú tâm đến khuynh hướng thêu dệt nên một câu chuyện không có thực của trí năng bạn quanh sự mất mát này, trong đó bạn tự gán cho mình vai trò của một nạn nhân. Khi bạn nhận ra rằng mình không phải là tiếng nói ồn ào đó và thôi không còn cả tin vào những gì tiếng nói ấy muốn bạn làm theo, đó là lúc bạn đã bắt dầu tỉnh thức, và không còn bị tiếng nói của tự ngã ấy khống chế. Nhưng bạn nhầm lẫn “cái Tôi quý báu ấy” với tên gọi, hình tướng và với những câu chuyện về chính mình (68) mà bạn đã tự thêu dệt nên.
“Vô Ngã ư? Nếu không còn thấy có một cái Tôi riêng biệt nữa thì người ta sẽ không có vấn đề gì để phải lo lắng, để phải khổ đau nữa cả!”. Đó là một trạng thái ý thức tỉnh táo, hoàn toàn sáng tỏ. Cho nên, khi bạn buông bỏ sự chống đối nội tại, bạn thường nhận rằng những hoàn cảnh mà mình đang gặp phải sẽ được thay đổi theo một chiều hướng tích cực.