Thế này thì khó chịu thật. Thành một anh chàng rởm là một điều rất dễ mà cũng rất tai hại. Bạn nắm lấy cổ nó, lôi nó về.
Tôi chỉ có thể xét một trường hợp thôi và trường hợp đó không thể là trường hợp trung bình, vì không có trường hợp nào là trường hợp trung bình, cũng như không có người nào là người trung bình. Một nguy hiểm nữa, là bị buộc chặt vào chương trình như một tên nô-lệ bị buộc chặt vào cỗ xe. Tiền thuê nhà lại tăng nữa.
Bước đầu nên rất chậm, có thể chậm một cách quá đáng nhưng phải rất đều đặn. Nếu một người làm cho hai phần ba đời sống của mình tuỳ thuộc một phần ba còn lại, mà trong một phần ba này lại uể oải làm việc, thì làm sao hy vọng sống một cách đầy đủ được? Một thất bại, tự nó, có đáng kể gì đâu nếu nó không làm mất lòng tự tin.
Rồi ta tự bào chữa là không có thì giờ, rằng mỗi ngày chỉ có 24 giờ thôi. Tri thức có những khu vực mênh mông, ngoài văn chương và trong những khu vực đó, nếu biết khai thác thì mùa màng sẽ rất tốt. Vật gì cũng xét với tinh thần đó thì đâu đâu ta cũng thấy cái đẹp lạ lùng, biến hóa của đời sống.
Đó là trường hợp mà hoàn cảnh buộc bạn phải có năng lực rất cao để tự điều khiển một cách chuyên chế. Một thất bại, tự nó, có đáng kể gì đâu nếu nó không làm mất lòng tự tin. Người ta có thể 8 giờ dắt chó đi chơi mà suốt thời giờ nói là để dạo mát óc cứ phải suy nghĩ về việc 9 giờ 15 phải đọc sách, phải về sao cho khỏi trễ như vậy còn hứng thú gì nữa?
Và trong khoảng thời gian đã định trước, bạn chỉ nghiên cứu về vấn đề đã chọn đó thôi. nhưng tôi khuyên bạn, lúc đầu, có thể cứ hai đêm một lần, bỏ ra giờ rưỡi vào một công việc quan trọng là luyện trí. Nó có thể phản bạn và làm bạn lạc lối đấy.
Nhưng trước khi bắt đầu bạn cho phép tôi dặn nhỏ mấy lời này: Anh chàng thông thái rởm là anh chàng lấc cấc, tự cho mình là khôn hơn mọi người. Tôi không cần biết bạn tập trung tư tưởng vào cái gì, miễn bạn chịu luyện cái bộ máy suy nghĩ của bạn là được.
Nhưng riêng về phần tôi thì không khi nào bạn bắt gặp tôi du lịch mà không mang theo Marc Aurele. Thiên-tài cũng không được hưởng thêm, dù chỉ là một giờ mỗi ngày. Có người phải làm việc nhiều hơn người đó để kiếm ăn, nhưng có kẻ lại làm ít hơn.
Đáng lẽ tôi chỉ cho bạn thì xin bạn chỉ lại cho tôi. Trong việc quyết định hoặc thay đổi nguyên tắc và trong lúc hành động, sách giúp ta được nhiều việc. Thật lạ lùng, các nhà báo thường có nhiều ý táo bạo, mới mẻ, hợp thời là vậy, mà chỉ dạy ta cách sống với một số lợi tức nhất định nào đó, chứ không bảo ta cách sống với một số thời gian nhất định.
Không có gì giản tiện hơn. Ở đây tôi chỉ muốn nhắc các bạn bẩm sinh không yêu văn rằng không phải chỉ có văn chương là nguồn độc nhất để hiểu biết. Chính bạn là người tôi muốn khuyên đấy.