Bạn hãy tin Hulst: Vui vẻ có tính chất tinh thần, không phải sự mạnh mẽ cung cấp nó mà chính linh hồn sản xuất nó. Họ vẽ trong trí hình ảnh tuyệt vời khả ái của người bạn trăn năm mai hậu. Các nhà giáo dục hay lãnh đạo những tổ chức nam thanh sống chung nên rất mực khôn ngoan đề phòng các quái tật trên.
Đó là công việc lương tâm chớ không phải vì sợ cha mẹ, thầy giáo, chánh quyền, dư luận. Tối họ ngủ ngon như thường. Nhưng tôi muốn nói thẳng cái xương sống của nó, cái lý do tồn tại của nó là phương thế giúp người nam nữ cộng lực với tạo hóa phổ truyền nhân loại.
Mục đích ám tàng của một nam thanh khi trao đ àn lòng với một thiếu nữ là làm chủ thiếu nữ ấy. Hình như lý do nầy đang để ý nhất là người mẹ có nhiều nguyên nhân yêu mến con hơn người cha. Bị rầy đánh, họ buồn lắm.
Có khi sau những giờ bàn tâm sự mà trong đó chia động từ yêu nhau không biết bao lần, họ từ giã nhau bằng nhữõng nụ hôn âu yếm. Hễ thấy cần nói theo đầu óc của họ thì họ lý sự rồi thôi. Bạn trai sống phong phú bằng giác quan lắm.
Hình như các bạn trai ấy mất ý thức về tội lỗi. Ai khổ hơn người đi hay kẻ ở. Khi cuộc tình duyên khá đằm thắm họ hay bị những cản trở của học hành, nghề nghiệp chưa chu đáo.
Tất cả những tài năng nầy bắt họ lắm lúc trở về những thinh lặng nội tâm để suy nghĩ, hồi cố, tạo nên những hình ảnh hay mơ mộng ước ao. Có biết bao nam sinh để lý trí mình lên meo lên mốc sau khi ra khỏi trường học. Le Presbytre để gởi bạn trước khi tôi bàn với bạn cái hậu quả của buồn sầu buổi thanh xuân là sự xuống tinh thần: Ta được đời sống không phải để rơi lụy mà để sống cường tráng.
Còn chỗ họ ở mới hỡi ôi. Ý thức niền thống khổ của con lúc banh da xẻ thịt đưa nó ra đời, mấy năm trường nhũ bộ và giáo dục. Bây giờ lúc nhân cách lớn mạnh, ai nói năng, có thái độ khinh rẻ, bạn trai bất mãn vì thấy lòng tự ái bị tổn thương.
Bạn đang ngạc nhiên? Tôi cũng còn ngạc nhiên khi viết cho bạn đây. Trong mắt họ có những tia nói lên sự chồm tới tương lai, tiến tới mãi mà không thấy rõ mục đích. Còn bao nhiêu nét đặc biệt thân thể bạn gái không có.
Một khía cạnh nữa của tâm lý bạn trai khi họ sống trong xã hội là óc thống trị. Tôi lúc làm hiệu trưởng trung học, trong khi học sinh nam nữ thảo luận chung, hay nghe những câu đại khái của nam sinh: ối! Mấy chị mà làm gì! Để tụi tôi. Tâm trí họ bị chiếm thường xuyên bởi hình ảnh người tri kỷ.
Có cái mâu thuẫn này là bạn trai như ta đã biết tự nhiên dễ bội bạc. Người ta gọi bạn trai là phái mạnh: tiếng nầy phải hiểu là một lý tưởng hơn là sự kiện về tâm lý. Sự say mê nầy người lớn có bổn phận giáo dục nên kiểm soát.