Gặp gió mùa, dông tố, đáng lẽ chết vì sợ, thế mà không. Hồi nhỏ tôi sống ở một trại ruộng tại Missouri, và một hôm trong khi giúp má tôi lấy hột anh đào, tự nhiên tôi oà lên khóc. Bệnh đau tim là tên sát nhân số một ở Mỹ.
Như thế, té ra cô Vallie Golden đã vô tình theo triết lý "giả hoá thiệt". Chẳng hạn khi viết chương này, tôi phỏng vấn một nhà chuyên môn lập ngân sách giúp các gia đình là bà Elsie Stapleton, một người đã làm cố vấn nhiều năm cho thân chủ và nhân viên của một tiệm tạp hoá lớn ở Nữu Ước. Xin bạn nhớ điều này: Khi phải tiêu tiền, tức là bạn kinh doanh cho chính bản thân vậy.
Xin bạn cho tôi nhắc lại câu đó: "Nếu dùng hết thời gian vào việc tìm tòi những sự kiện một cách vô tư khách quan, thì khi nhận thức những sự kiện ấy, ưu tư sẽ tan dần đi". Chúng ta vốn là một loài ít dùng lý trí và dễ cảm xúc. Điều ấy rất tự nhiên.
Sau một ngày vặn ốc và trải đá trên đường rầy, ông mệt tới nỗi ngủ gục trong bữa ăn. Khi thấy tôi tỏ vẻ ngạc nhiên, vì nét mặt hồng hào tươi tốt và cử động lanh lẹ của ông, ông bảo: "Tôi còn tráng kiện như thế này chính vì không bao giờ tôi đứng khi có thể ngồi được và không bao giờ ngồi khi có thể nằm được". Nói như vậy tức là nhận với Abraham Lincoln rằng: "Phần nhiều chúng ta cho mình là súng sướng ra sao thì sẽ sung sướng như vậy".
Tôi nhận thấy trước kia tôi đã khùng. Và nếu ta luôn luôn khổ trí về chỗ còn "hàng triệu việc phải làm mà chưa có thì giờ làm" thì chẳng những ta sẽ buồn bực mệt nhọc mà thôi đâu, ta còn có thể bị chứng mạch máu căng, đau tim hoặc vị ung nữa. Trong chiến tranh vừa rồi, người ta phải nối đuôi hằng giờ trước tiệm để mua bánh của bà.
Nhưng nếu bạn có lý thì hết thẩy những triết gia và giáo dục gia từ hồi nhân loại có sử tới giờ - Giê Su, Khổng Tử, Thích Ca, Platon, Aristote, Thánh Francois - hẳn lầm lẩn cả rồi. Vậy thì ta phải hành động theo tài năng của ta, như Irving Berlin đã khôn khéo khuyên George Gershwin. Vậy ông Kaltenborn bắt đầu đi từng nhà ở Ba Lê để bán những kính ấy cho những người Pháp mà ông không biết nói tiếng của họ.
Tính cả thẹn của tôi thành bệnh. Đúng, đúng như vậy - Không có một người nào hết. Đô đốc Byrd cũng nhận thấy điều đó trong những đêm ở Nam Cực lạnh buốt xương và tối như âm phủ.
Và bao giờ tôi bắt đầu sống như vậy? Tuần sau?. Tôi sẽ theo William James, làm ít nhất là hai việc mà tôi không muốn làm để rèn chí. Khi tính xấu này luôn luôn biểu lộ, nó sẽ làm cho bệnh ấy thành kinh niên và có khi thành bệnh đau tim".
Chúng ta không thể sống trong cả hai cái vô tận đó được, dù chỉ là trong một phần giây. Chảng hạn nếu tôi biết trước rằng khoảng 5 năm nữa, tôi phải chiến đấu trong một trận cũng đổ máu như trận Gettyberg (hồi Nam Bắc chiến tranh) thì chắc là tôi hoảng sợ tới chết ngất. Các bác sĩ dùng đủ phương thuốc ngủ, thuốc mê, cả phép thôi miên nữa, nhưng vẫn vô hiệu.
Khi vết thương lành rồi thì lạ lùng thay, người đó mất hẳn ngủ. Sống nửa thế kỷ rồi, chẳng kinh nghiệm gì, nhưng ít nhất tôi cũng học điều này. Bạn thử nghĩ coi: một phần ba những nhà chỉ huy các xí nghiệp đã tự huỷ hoại thân thể vì các chứng đau tim, vị ung và mạch máu căng lên khi chưa đầy 45 tuổi.